Hoe vaak gebruik jij je instinct? Waarschijnlijk veel vaker dan je je bewust bent.
Een instinct is een soortspecifiek en aangeboren gedragspatroon, waarbij ervaring of leren geen rol speelt.
Volgens de definitie hebben wij mensen dus bepaalde instincten die niet afhankelijk zijn van waar je bent geboren, hoe je bent opgevoed of wat je hebt meegemaakt. De meeste van de snelle beslissingen die je neemt zijn instinctief. Hieronder zie je een heel duidelijk voorbeeld van dat gedrag.
Toen de damschreeuwer op 4 mei 2010 zijn aanwezigheid bekend maakte, bewoog de massa als één organisme. Je ziet de uitzwerming van mensen die wegbewegen van het ogenschijnlijke gevaar. Dit is een duidelijk voorbeeld van ons kuddegedrag. Deze eigenschap was van groot belang vroeger in het bos of op de savanne. Als een soortgenoot ineens wegrende, dan rende de hele kudde mee. Waarschijnlijk was gevaar ontdekt en zocht iedereen een veiliger heenkomen.
Doel van instinct
Het natuurlijke gedrag heeft meestal tot doel te overleven. Weg van gevaar, op zoek naar voedsel en de drang tot voortplanten zijn logische natuurlijke processen.
De vraag is of dat oerinstinct nu nog steeds nodig is. Ik denk dat in sommige gevallen het je meer kwaad doet dan goed. Zo zijn veel financiële beslissingen instinctief en tegelijkertijd fout.
Bovenstaande afbeelding toont de ontwikkeling van de Amerikaanse S&P 500 (vergelijkbaar met de Nederlandse AEX-index) en de stortingen en onttrekkingen van beleggers. Het valt op dat bij een opgaande beurs beleggers voornamelijk storten en bij een neergaande beurs vooral onttrekken. Dit betekent dat er iets stoms gebeurt. Je koopt hoog en verkoopt laag. Ik kan je een garantie geven en dat is dat je op deze manier nooit geld verdient op de beurs.
Andersom zou slimmer zijn. Namelijk laag kopen en hoog verkopen. Sterker nog dit is de gouden tip die ik elke presentatie gratis weggeef. Waarom lukt het de massa dan niet? We zijn gemaakt om mee te bewegen met de groep. Als iedereen vertrouwen verliest en denkt dat het niet meer goed komt, dan zijn we geneigd dat te geloven. Want de groep zal meer weten dan ik alleen.
Gevolgen van het instinct
Dit gedrag leidt niet alleen tot drama’s in persoonlijke financiën, maar heeft ook geleid tot rampen. Een bekend voorbeeld is de crash van de spaceshuttle Challenger in 1986. De oorzaak was een lekkende tank, doordat een rubberen ring niet goed werkte. Eén van de raketgeleerden had dit al voorspeld, maar desondanks werd unaniem besloten de lancering door te zetten. Het individu stemde mee met de groep.
Het NOS journaal is een belangrijke bron van informatie voor veel mensen. Tijdens de financiële crisis van 2008 en 2009 was veel aandacht voor de dalende beurskoersen van de AEX. Achteraf bleek dat veel beleggers in die periode hun aandelen verkochten. Inderdaad op het dieptepunt.
Je omgeving
Je omgeving beïnvloedt dus je beslissingen. Vraag je eens af of je omgeving ook invloed moet hebben op je keuzes. Wat weet iemand van je financiële situatie? Of wat weet jij van de situatie bij de ander? Is het wel verstandig om iets te doen zonder de context en de gevolgen in beeld te hebben? Wist je dat je eigen geluk afhankelijk is van de situatie van je ‘gelijken’? Groot onderzoek in Japan heeft dit aangetoond. Veel mensen vergelijken hun rendement met dat van de buurman, collega of familielid. Heeft diegene een hoger resultaat, dan zijn we ontevreden.
Het kan zomaar zijn, dat de ander veel meer risico moet nemen om zijn doelen te behalen. Waarom zou jij dat risico moeten nemen? Heb je de context wel juist in beeld?
Kortom
Ons instinct leidt soms tot verkeerde beslissingen. Dit komt omdat we meebewegen met de massa en omdat we ons vergelijken met de eigen omgeving. Je wilt toch graag een goed resultaat halen? Dit is niet afhankelijk van de rest. Dus je omgeving, het journaal of andere bronnen zijn niet relevant. Het gaat om je eigen doelstelling en wensen.
Wat kun je wel doen?
Vergeet je omgeving en de buitenwereld en bepaal wat jij wilt bereiken. De stappen die je kunt zetten zijn:
- Denk na over je wensen nu en in de toekomst;
- Bepaal of je daar geld voor nodig hebt;
- Breng in beeld hoe je financiële situatie nu is;
- Maak een plan om het geld te vergaren dat je nodig hebt;
- Zorg voor uitvoering van het plan;
- Blijf nadenken over je wensen.
In deze omsomming staat nergens dat je instinct nodig is. Sterker nog, ik adviseer je om rustig beslissingen te nemen. Beschouw en analyseer voordat je iets doet. Iemand die op afstand staat, is vaak in staat om je daarbij te helpen. Waarom? Omdat deze niet je instinctieve neigingen voelt. Zo maak je net iets slimmere beslissingen waardoor je financiële leven beter kan worden.
Eerder verschenen artikelen in deze reeks
6 juni: Waarom beleggen niet werkt
12 juni: Zo time je succesvol op de beurs
Volgende week
Wat doen getallen met je? Hoe maak je betere keuzes op basis van teksten?
Daarna lees je meer over:
3 juli: Potjes denken
10 juli: Verliesaversie
17 juli: De kracht van een derde
Tenslotte. Mijn doel is om 10.000.000 mensen te inspireren na te denken over hun financiële toekomst. Help je mee? Deel dit artikel met een knop hieronder, luister een podcast of nodig me uit voor een presentatie. Plan je eigen dromen met de Purpuz planner.
Neem vooral contact op voor vragen of plaats hieronder een opmerking!
Michiel van Vugt is schrijver van Net Iets Slimmer en Genoeg? en is een veelgevraagd spreker.
Hij schrijft en spreekt graag over gedrag, geld en je leven.
Hij werkt bij NNEK Vermogensbeheer en helpt professionele adviseurs bij een succesvol financieel adviesbedrijf.
Recente reacties