Het is zover! De zomervakantie is aangebroken en hordes landgenoten vertrekken naar de stranden, bergen of bossen van Nederland, Europa of nog verder. Ga jij op vakantie? Als je bent zoals veel mensen, heb je waarschijnlijk moeten sparen voor deze paar weken ontspanning. Hoe heb je dat gedaan? Een apart doel op je spaarrekening?
Het is een typische eigenschap van mensen om te denken in potjes. In het Engels heet dit mental accounting.
Mental accounting (potjes denken): Een economisch concept dat stelt dat mensen hun huidige en toekomstige inkomen en vermogen toedelen aan aparte, niet overdraagbare potjes.
Experiment
De econoom Richard Thaler heeft dit begrip ontdekt en onderzocht. Zijn bioscoopexperiment om dit aan te tonen is bekend. Het komt op het volgende neer:
Je staat voor de ingang van een bioscoop. Vlak voor je naar binnen gaat, voel je in je zak om je kaartje te pakken. Tot je schrik ben je het kaartje verloren. Als je nog naar de film wilt, zul je opnieuw € 10 moeten betalen voor een kaartje. Geen probleem, zou je denken. Toch twijfelen de meeste mensen of ze een nieuw kaartje kopen. Als je het kaartje koopt, voelt het alsof je het dubbele hebt betaald om naar de bioscoop te gaan. Stel dat de situatie anders was. Je had nog geen kaartje gekocht en je komt er voor de deur achter dat je € 10 bent verloren. De meeste mensen kopen dan gewoon
toch een kaartje. Het zal je beslissing om naar de bioscoop te gaan minder beïnvloeden.
Je denkt dus veelal in verschillende potjes. Bijvoorbeeld een pot voor je boodschappen, een voor je kleding, een voor vakantie, een om je hypotheek af te lossen, een voor je pensioen, een voor de studie van je kinderen en ga zo maar door. De vraag is nu of dit slim is.
Nadelen van potjes denken
Je kunt twee kanten op. Het is namelijk zowel slim als dom. Laten we met dat laatste beginnen. Door je vermogen niet als één geheel te zien maak je andere beslissingen. Een aantal voorbeelden dat je wellicht herkent.
- Belastingteruggave (of bonussen)
Je weet bij je aangifte dat je geld terugkrijgt, maar dit duurt altijd een aantal maanden. Als het dan ineens op je rekening verschijnt is het een mooie meevaller. We behandelen meevallers anders dan reguliere inkomsten, terwijl het in feite hetzelfde soort geld is. - ‘Geld dat we kunnen missen’
Dit komt voor bij beleggers, die met een deel van hun vermogen een gokje wagen op de beurs. De idee is dat dit geld niet echt nodig is en dat daarom de behandeling ervan anders mag zijn. - ‘Geld dat ik nodig heb’
Mensen zijn vaak te zuinig op het geld dat ze nodig hebben voor belangrijke doelen zoals pensioen. Het potje krijgt het stempel ‘benodigd’ waardoor te weinig risico genomen wordt. Dit is een reden waardoor veel pensioenen tegenvallen. Mensen hebben teveel gespaard en daardoor te weinig opbrengst ontvangen. - Schuld en bezit
Door teveel in potjes te denken, komt het voor dat mensen zowel een creditcardschuld als een positief saldo op de spaarrekening hebben. Logischer zou zijn om de schuld direct af te lossen. Vooral omdat de rente die je betaalt hoger is dan je ontvangt.
Over het algemeen is het denken in potjes misleidend en kan het leiden tot verkeerde financiële beslissingen.
Eén voordeel
Denken in potjes heeft één voordeel en dat is dat je denkt in potjes. Een open deur, maar het zorgt wel voor meer commitment voor bepaalde doelen. Als je een potje hebt dat bedoeld is voor de studie van je kinderen, dan ga je daar minder snel van uiteten. Of een beleggingsrekening met als doel pensioen, gebruik je niet om een nieuwe bank te kopen.
In algemene zin is deze denkfout onhandig. Je maakt verkeerde beslissingen en het is ook nog eens minder efficiënt. Zo kun je kosten besparen door je vermogen te bundelen en is een betere spreiding mogelijk als het een pot is.
Wat kun je doen?
Begin met het in beeld krijgen van je financiën. Wat zijn je inkomsten en uitgaven? Hoeveel vermogen en schulden heb je? Ga dan eens uitzoeken of dit allemaal logisch en efficiënt is. Daarnaast is het altijd goed om hulp te vragen. Iemand die iets verder van je situatie afstaat kan het vaak beter overzien. Advies over een goede invulling van je financiën gekoppeld aan wat je echt wilt, leidt tot een succesvol financieel leven.
Eerder verschenen artikelen in deze reeks
6 juni: Waarom beleggen niet werkt
12 juni: Zo time je succesvol op de beurs
19 juni: Waarom je instinct niet meer nodig is
26 juni: Wat getallen met je kunnen doen
3 juli: Omgaan met verlies
Volgende week
Het laatste artikel in deze reeks: De kracht van een derde
Tenslotte. Mijn doel is om 10.000.000 mensen te inspireren na te denken over hun financiële toekomst. Help je mee? Deel dit artikel met een knop hieronder, luister een podcast of nodig me uit voor een presentatie. Plan je eigen dromen met de Purpuz planner.
Neem vooral contact op voor vragen of plaats hieronder een opmerking!
Michiel van Vugt is schrijver van Net Iets Slimmer en Genoeg? en is een veelgevraagd spreker.
Hij schrijft en spreekt graag over gedrag, geld en je leven.
Hij werkt bij NNEK Vermogensbeheer en helpt professionele adviseurs bij een succesvol financieel adviesbedrijf.
Recente reacties